Khi nỗi đau không thể nói thành lời: Hiểu về hành vi tự hại ở thanh thiếu niên

Ngày càng có nhiều câu chuyện đau lòng về những bạn trẻ chọn cách làm tổn thương bản thân – không phải vì họ muốn chết, mà vì họ không biết cách diễn đạt nỗi đau.

Tự hại (self-harm) là hành vi cố ý gây thương tích cho cơ thể, thường gặp ở lứa tuổi thanh thiếu niên – những tâm hồn đang lớn, nhạy cảm và dễ tổn thương.

1. Vì sao các em chọn cách tự hại?

Đằng sau hành động tưởng như cực đoan ấy, là những cảm xúc phức tạp:

• Cô đơn và bị hiểu lầm: nhiều em cảm thấy không ai lắng nghe, không ai thực sự hiểu mình.

• Áp lực học tập, kỳ vọng: muốn làm hài lòng cha mẹ, thầy cô, nhưng không thể.

• Tổn thương tâm lý kéo dài: bị bạo lực học đường, bị chỉ trích, hoặc từng chịu sang chấn.

• Khó biểu đạt cảm xúc: không biết cách nói, nên chọn cách “để người khác thấy nỗi đau” qua hành động.

Hầu hết các em không có ý định kết thúc cuộc đời – đó là một lời kêu cứu thầm lặng, rằng “con đang đau, con cần ai đó lắng nghe”.

2. Cần nhìn các em bằng ánh mắt thấu hiểu

Khi phát hiện con có hành vi tự hại, nhiều phụ huynh hoảng sợ, tức giận hoặc trách mắng. Nhưng điều con cần lúc ấy không phải là sự phán xét, mà là sự bình tĩnh và đồng hành.

Hãy hỏi con bằng giọng nhẹ nhàng: “Con có thể nói cho ba mẹ biết chuyện gì đang làm con buồn không?”, “Ba mẹ luôn ở đây, dù con đang cảm thấy thế nào”.

3. Trị liệu – Cánh cửa chữa lành cho thanh thiếu niên

Trị liệu tâm lý giúp các em:

• Học cách nhận diện cảm xúc, gọi tên nỗi buồn thay vì đè nén.

• Tìm phương pháp thể hiện cảm xúc lành mạnh: viết, vẽ, vận động, chia sẻ.

• Xây dựng lại lòng tin vào bản thân và vào người khác.

Một quá trình trị liệu hiệu quả không chỉ giúp trẻ giảm hành vi tự hại, mà còn giúp gia đình học cách lắng nghe, hiểu và đồng hành cùng con trong những giai đoạn nhạy cảm nhất.

Ở Phòng khám Chuyên khoa Tâm thần Minh Trí, mỗi ca trị liệu cho thanh thiếu niên được thực hiện bằng sự kiên nhẫn, tôn trọng và yêu thương.
Chúng tôi hiểu rằng, điều quan trọng nhất không phải là “ngăn cản hành vi”, mà là chạm đến nỗi đau đằng sau hành vi ấy. Minh Trí tin rằng, chỉ cần một người lắng nghe đúng cách, một trái tim đủ kiên nhẫn, mọi đứa trẻ đều có thể tìm lại ánh sáng bên trong.